Sztuka (plastyka, muzyka, wiedza o kulturze) najczęściej jest traktowana w polskiej szkole po macoszemu. Niepoważnie albo z przymrużeniem oka – ot, taka “zapchaj dziura”, z której oczywiście nie wypada mieć złej oceny (parcie na średnią, oceny i paski to osobna sprawa). Tymczasem działania artystyczne rozwijają mnóstwo umiejętności i kompetencji, często nawet niezwiązanych bezpośrednio ze sztuką. W tekście skupiam się na teatrze, którego w polskiej szkole w większości przypadków, jako osobnego przedmiotu, w ogóle nie ma. Przyjrzyjmy się trzem praktykom ze świata – z miejsc, gdzie jest on bardzo istotny w procesie kształcenia.
USA, KANADA, ANGLIA: PROJEKT – SPEKTAKL
Wiele szkół z różnych krajów, m.in. Stanów Zjednoczonych, Kanady i Anglii nie wyobraża sobie roku szkolnego bez wystawienia spektaklu, co zawsze jest ogromnym i angażującym przedsięwzięciem. Często włączana jest w to w jakimś stopniu cała społeczność szkolna, rodzice, czasem także społeczność lokalna. Niekiedy w roku szkolnym realizowane są dwa, a nawet trzy spektakle! Często są to musicale, z pełną oprawą muzyczną, choreograficzną i scenograficzną. Bywa, że wystawiana jest też któraś z lektur, którą w trakcie przerwy letniej czyta cała szkoła. Spektakl to doskonała okazja dla dzieci i młodzieży do zaprezentowania swoich talentów, a także do zintegrowania społeczności. Nie wszyscy uczniowie muszą oczywiście w nim występować. Podczas produkcji przedstawienia niezwykle istotne są także inne role: trzeba przygotować dekoracje i kostiumy (umiejętności manualne i techniczne, stolarka,), zadbać o nagłośnienie (zadania techniczne dla młodych dźwiękowców), można zajmować się oświetleniem (reżyser świateł), opracowywać budżet (matematyka, przedsiębiorczość) czy nawet prowadzić dystrybucję biletów, a zebrane środki przeznaczyć na potrzeby szkoły/cele charytatywne (projekty społeczne, wolontariat). Każdy może odnaleźć się na wybranym polu, a spektakl staje się po prostu świetnym projektem, także w rozumieniu dydaktycznym.
ANGLIA I IRLANDIA: NACISK NA PRAKTYKOWANIE TEATRU
Wiele możemy też nauczyć się z podejścia funkcjonującego w Wielkiej Brytanii i Irlandii. Po pierwsze – teatr w szkole jest tam zdecydowanie bardziej obecny niż w Polsce, po drugie – ma on wymiar praktyczny. Znajduje to odzwierciedlenie w podstawach programowych szkół publicznych. W angielskim curriculum dla szkół podstawowych (przedmiot: j. angielski) czytamy, że uczniowie powinni umieć odnaleźć się w szeregu ról, odpowiednio reagując na innych odgrywających swoje role. “Powinni mieć możliwość improwizacji, wymyślania i tworzenia scenariuszy dla siebie nawzajem i dla różnej publiczności, a także do prób, udoskonalania, dzielenia się i uważnego reagowania na spektakle teatralne.” To bardzo głębokie podejście do edukacji teatralnej. Przyczynia się też niewątpliwie do większego obycia z wystąpieniami publicznymi (które każdego w jakimś stopniu czekają w przyszłości), pewności siebie, umiejętności ekspresji (nie tylko teatralnej) i otwartości.
Z kolei w Irlandii zajęcia teatralne są wyodrębnione jako osobna część edukacji artystycznej, obok muzyki i sztuk wizualnych i mają własne curriculum. Mamy tu do czynienia z trochę odmiennym podejściem: program nauczania bardziej niż na tworzeniu przedstawień, odgrywaniu czegoś, jest skoncentrowany na wykorzystywaniu technik teatralnych i dramowych, jako narzędzi do eksplorowania świata, ważnych zagadnień i poznawania samych siebie. A teatr jest do tego naprawdę wspaniałym środkiem.
SŁOWENIA: MIĘDZYSZKOLNE “MECZE” IMPROWIZACJI TEATRALNEJ
W Słowenii od 25 lat z powodzeniem funkcjonuje program ŠILA – Šolska Impro Lliga (Licealna Impro Liga). W tym momencie zaangażowanych jest w niego około 50% liceów!
ŠILA opiera się na improwizacji teatralnej, teatrze, który nie wykorzystuje żadnego scenariusza, kostiumów, rekwizytów, scenografii i jest “wymyślany” na bieżąco na oczach widzów. Sama liga jest tworzona jako coroczny turniej impro, w którym bierze udział około 20 grup młodych improwizatorek i improwizatorów, utworzonych w szkołach średnich i organizacjach publicznych i pozarządowych z różnych słoweńskich miast. W ciągu roku odbywa się około 45 meczów. Finały mają miejsce w czerwcu, pod koniec roku szkolnego, a do zgarnięcia jest trofeum i prestiżowy tytuł najlepszej młodzieżowej impro drużyny sezonu.
To jednak znacznie więcej niż tylko konkurs. Przez cały rok każda grupa ma cotygodniowe warsztaty z doświadczonymi mentorami. Podczas zajęć uczennice i uczniowie uczą się twórczego wyrażania siebie, przyjmowania odpowiedzialności, pracy w grupie i stawiania czoła lękowi przed występami publicznymi. Mentor/ka wraz z uczestniczkami i uczestnikami tworzy bezpieczne środowisko, w którym można popełniać błędy i przyjmować porażki. W teatrze improwizowanym aspekt akceptowania porażki i przekuwania jej w coś dobrego jest mocno akcentowany. A zgodzimy się chyba, że są to umiejętności bardzo pożądane w codziennym życiu i pracy zawodowej.
Jak zresztą większość kompetencji, które można budować i ćwiczyć robiąc z młodzieżą spektakle i pracując teatralnie.
Marta Przywara, Tutorka w Programie Rozwoju Eduliderstwa w Teach for Poland
